Naukowcy z Brazylii, Holandii i Wlk. Brytanii rzucają nowe światło na historię Amazonki. Ich odkrycia, opisane w czasopiśmie Geology, wskazują na to, że Amazonka powstała jako transkontynentalna rzeka około 11 milionów lat temu, a obecny jej kształt uformował się niemal 2,4 miliona lat temu.
Naukowcy z grupy naftowej Petroleo Brasileiro SA (Petrobras), Instytutu Bioróżnorodności i Dynamiki Ekosystemu (IBED) Uniwersytetu Amsterdamskiego w Holandii oraz Uniwersytetu w Liverpoolu, Wlk. Brytania, wykorzystali nowe dane podpowierzchniowe na podstawie materiału z otworów wiertniczych wykonywanych wokół ujścia Amazonki, aby zrekonstruować historię rzeki.
Wiedzieli już, że wiek rzeki datowany jest na późny miocen (między 11 a 5 milionów lat), ale dzięki przeprowadzonym pracom byli w stanie uściślić go do 11,8-11,3 miliona lat.
„Amazonka jest dosyć młodą rzeką” – wyjaśnia dr Jorge J. P. Figueiredo z Petrobras, pracujący obecnie jako naukowiec na Uniwersytecie w Liverpoolu. „Dla porównania Moza czy Nil liczą sobie kilkaset milionów lat.” Powodem tej różnicy jest obszar źródła” – komentuje.
„Rzeki są tak stare jak góry w głębi lądu” – mówi dr Figueiredo. „Andy wypiętrzały się gównie w ciągu ostatnich 12 milionów lat – stąd powstanie Amazonki i zmiana układu odpływów.”
„Zanim pojawiła się rzeka transkontynentalna, zapowiadająca ją, mniejsza rzeka (pre-transkontynentalna Amazonka) – datująca się na wczesny miocen (od 23 do około 16 milionów lat temu) płynęła we wschodniej części Amazonii z ujściem do Oceanu Atlantyckiego” – jak mówi. „To właśnie ta rzeka […] około 11 milionów lat temu połączyła się z terenami podmokłymi, występującymi we wschodniej części Amazonii, aby utworzyć system odpływów łączący Andy z Oceanem Atlantyckim.”
Obecna rzeka ukształtowała się niemal 2,4 miliona lat temu w wyniku zmian klimatu i rozpoczęcia się epoki lodowcowej. „Spowodowało to przenoszenie olbrzymich ilości osadów przez rzekę do oceanu” – jak mówi dr Figueiredo. „Obecnie znajdujemy się w [okresie] międzylodowcowym, dlatego ilość osadów wprowadzanych do oceanu będzie mniejsza niż w czasie epok lodowcowych (tj. do holocenu [mniej więcej ostatnie 10.000 lat]).”
Stożek Amazonki, trzeci na świecie pod względem wielkości współczesny podmorski stożek obfitujący w muł, tworzy kolumnę sedymentacyjną o grubości około 10 kilometrów. Podejmowanym w przeszłości ekspedycjom wiertniczym nie udało się zebrać danych sedymentologicznych i paleontologicznych z takich głębokości. Jednak ostatnie badania poszerzyły wiedzę na temat historii Amazonki i jej stożka. Naukowcy mogli badać pochodzenie osadu i skamielin oraz ocenić styczność warstw podpowierzchniowych.
„Rekonstrukcję przeprowadzono na podstawie porównania danych morskich i kontynentalnych” – wyjaśnia dr Figueiredo. „Uzupełniają się nawzajem i umożliwiają nam, niczym detektywom, zrekonstruowanie wersji wydarzeń.”
Zdaniem naukowców, stożki osadowe, które znajdują się w pobliżu większych rzek zawierają kluczowe dane na temat materiałów lądowych nagromadzonych przez rzekę na przestrzeni czasu. Informacje uzyskane w ramach ostatnich badań są przełomowe i pomogą w rozwijaniu współpracy środowiska akademickiego z przedsiębiorstwami.
Zatem, co zapowiada przyszłość? Dr Figueiredo stwierdził, iż zależy to od skali analizy. „W skali setek, a nawet tysięcy lat, przyszłość Amazonki jest związana ze skutkami globalnego ocieplenia” – podkreśla. „W przypadku wzrostu poziomu morza na skutek topnienia pokrywy lodowej na biegunach, zalane zostaną tereny za obecnymi obszarami pozakorytowymi rzeki.
Przewidywanie, co może się stać w skali milionów lat jest już trudniejsze. „W tym kontekście przyszłość rzeki powiązana jest z ewolucją geotektoniczną płyty Ameryki Południowej w czasie [jej migracji] na zachód oraz w konsekwencji z przyszłą ewolucją andyjskiej Kordyliery i zmianami klimatu w perspektywie czasowej dłuższej niż okresy lodowcowe/międzylodowcowe” – jak mówi.
Więcej informacji:
Geology:
http://geology.gsapubs.org/
Uniwersytet w Liverpoolu:
http://www.liv.ac.uk/
Teksty pokrewne: 30543
Kategoria: Różne
Źródło danych: Geology; Uniwersytet w Liverpoolu
Referencje dokumentu: Figueiredo, J., et al. (2009) Late Miocene onset of the Amazon River and the Amazon deep-sea fan: Evidence from the Foz do Amazonas Basin. Geology 37:619-622. DOI:10.1130/G25567A.1.
Indeks tematyczny: Koordynacja, wspólpraca; Nauki o ziemi; Badania Naukowe
