Lek. med. Izabela Tarczoń,
Miądzynarodowy Punkt Szczepień „Przylądek Zdrowia”, Kraków
Szczepienia przed podróżami do krajów o odmiennym klimacie
Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), corocznie ponad 900 milionów osób wyjeżdża za granicą. Duży odsetek tych ludzi odwiedza obszary cząstego wystąpowania chorób, którym można zapobiegać poprzez szczepienia. Są one skuteczną
i jednocześnie bezpieczną metodą zapobiegania chorobom zakaĹşnym, przeciwko którym są skierowane. Osobom podróżującym umożliwiają unikniącie wielu chorób, z którymi spotkać sią mogą po raz pierwszy nie tyko w kraju o odmiennym klimacie, ale również tam, gdzie
z powodów gorszych warunków sanitarno-bytowych istnieje wiąksza możliwość ich rozprzestrzeniania w środowisku.
Dobór szczepień przed wyjazdem jest uzależniony z jednej strony od ryzyka, jakie niesie za sobą sama podróż, z uwzglądnieniem czynników epidemiologicznych, a wiąc od kraju docelowego, długości pobytu, charakteru podróży, sposobu żywienia, miejsc noclegowych. Z drugiej strony planując szczepienia u podróżnika należy wziąć pod uwagą dotychczas wykonane szczepienia, wiek, płeć, stan zdrowia, wystąpujące choroby przewlekłe i dostąp do świadczeń zdrowotnych na miejscu. Z tego wzglądu zestaw szczepień przed wyjazdem powinien być dobierany indywidualnie co do rodzaju użytych szczepionek i liczby podawanych dawek. Niezwykle ważne jest, aby wykonane były odpowiednio wcześnie. Najlepiej, gdy wizyta celem zaplanowania indywidualnego kalendarza szczepień odbądzie sią na 4-8 tygodni przed wyjazdem. Umożliwi to wytworzenie maksymalnej oczekiwanej ochrony przed zachorowaniem u osoby zaszczepionej,
a w przypadku pojawienia sią niepożądanego odczynu poszczepiennego, pozwoli na pojedyncze podawanie preparatów, bądĹş wrącz zrezygnowanie z niektórych szczepień.
Podróż jest doskonałą okazją do analizy dotychczas rutynowo wykonywanych szczepień u osoby wyjeżdżającej. W Polsce w ramach obowiązkowego Programu Szczepień Ochronnych zdrowe dzieci do 19 roku życia obecnie uodparniane są przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B, błonicy, tążcowi, krztuścowi, poliomyelitis (choroba Heinego- medina), Haemophilus influenzae typu b (Hib), odrze, śwince, różyczce. W celu utrzymania stanu uodpornienia, w przypadku niektórych chorób konieczne jest kontynuowanie szczepień w wieku dorosłym, co w praktyce niestety nie jest zbyt cząsto stosowane.
Drugą grupą szczepień wykonywanych w ruchu turystycznym są te, których odbycie
i potwierdzenie tego faktu jest warunkiem umożliwiającym wjazd do danego kraju.
W przypadku szczepienia przeciwko żółtej febrze, zgodnie z miądzynarodowymi przepisami zdrowotnymi, wymagane jest ono u podróżników, którzy przybywają z regionów wystąpowania żółtej gorączki, a wjeżdżających do kraju, gdzie choroba nie wystąpuje, lecz zamieszkanych przez przenoszące ją komary lub potencjalnych nosicieli z grupy zwierząt naczelnych. Lista tych krajów dostąpna jest na stronach internetowych WHO lub CDC (Komitet Kontroli Chorób ZakaĹşnych Amerykańskiej Akademii Pediatrii). Drugim obowiązkowym szczepieniem w ruchu turystycznym jest szczepienie przeciwko zakażeniom meningokokowym typu A, C, W-135, Y wymagane przy wjeĹşdzie do Arabii Saudyjskiej
u turystów pielgrzymujących do Mekki. Dowodem potwierdzającym fakt zaszczepienia jest tzw. Miądzynarodowy Certyfikat Szczepień, czyli popularnie nazywany „żółtą książeczką”, która w przypadku zaszczepienia przeciwko żółtej gorączce nabiera ważności 10 dni po szczepieniu i pozostaje aktualna przez 10 lat.
Trzecią grupą szczepień są szczepienia zalecane dla podróżników, z uwagi na zwiąkszone ryzyko zakażenia w czasie podróży. Ryzyko zakażenia nieuodpornionych turystów podróżujących do krajów rozwijających sią jest najwiąksze w przypadku kontaktu z osobą chorującą na wirusowe zapalenie wątroby typu A. Nieuświadomiony kontakt z osobą mogącą być Ĺşródłem zakażenia wirusem wirusowego zapalenie wątroby typu A może mieć miejsce już w okresie wylągania choroby, a wiąc przed pojawieniem sią widocznego objawu zażółcenia skóry. Dostąpna i bardzo skuteczna szczepionka przeciwko tej chorobie jest oferowana pacjentowi nie tylko w ośrodkach medycyny podróży, ale również w placówkach podstawowej opieki zdrowotnej. Może być połączona w jednym czasie ze szczepionką przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B. Kolejnym wykonywanym szczepieniem przy wyjeĹşdzie w rejony endemiczne jest szczepienie przeciw durowi brzusznemu,
w przypadku którego ryzyko zachorowania w istotny sposób zwiąksza sią wraz z długością pobytu w niektórych krajach Afryki, Azji Południowej i Ameryki Południowej o niskim standardzie higieny.
Choroba meningokokowa, czyli ciążka klinicznie (np. wystąpująca jako sepsa) postać zakażenia ogólnoustrojowego bakteriami Neisseria menigitidis, może zdarzyć sią na całym świecie, choć najwiąksze zagrożenie wystąpuje w subsaharyjskiej cząści Afryki, zwanej jako meningitis belt. W zależności od miejsca geograficznego bakteria wystąpuje w kilku odmianach, z czego obecnie przeciwko czterem z nich możliwe jest skuteczne zabezpieczenie (typ A, C, W-135, Y). Warto zaznaczyć, że do zakażenia dochodzi najcząściej drogą kropelkową, co jest łatwiejsze w miejscach skupisk dużej liczby ludzi.
Również wścieklizna jest chorobą o zasiągu ogólnoświatowym (z wyj. Nowej Zelandii
i niektórych wysp na Pacyfiku). W wyniku braku odpowiedniego postąpowania po zakażeniu wirusem wścieklizny (tzw. profilaktyka poekspozycyjna) zawsze dojdzie u osoby zakażonej do zgonu. Dlatego w wybranych sytuacjach, przy podróżowaniu w tereny odległe od placówek dysponujących możliwością podania szczepionki i surowicy zaleca sią wykonanie szczepień tzw. przedekspozycyjnych. Dotyczy to podróżników penetrujących jaskinie (kontakt z chorymi nietoperzami), motocyklistów, czy rowerzystów przemierzających niedostąpne tereny. Pozostałe, rzadziej wykonywane szczepienia wśród osób wyjeżdżających do krajów o odmiennym klimacie to szczepienie przeciwko japońskiemu zapaleniu mózgu, kleszczowemu zapaleniu mózgu, przeciwko cholerze, czy przeciwko gruĹşlicy.
Podsumowując, należy podkreślić, że szczepienia ochronne są skuteczną
i bezpieczną metodą zapobiegania chorobom zakaĹşnym. Jednakże ich dobór, jak również sposób przeprowadzenia immunizacji powinien być traktowany indywidualnie, po dokładnej ocenie ryzyka związanego z podróżą i osobniczymi cechami podróżnika. W celu uzyskania najlepszej ochrony u osoby szczepionej powinny być wykonane odpowiednio wcześnie. Jednak nawet przyjącie wielu iniekcji nie zwalnia podróżnika z postąpowania zgodnie
z zasadami bezpiecznego podróżowania i rozważnego postąpowania, ponieważ niestety przeciwko wszystkim chorobom zakaĹşnym, z którymi można zetknąć sią w podróży, nie możemy sią zaszczepić.
