Warszawa, 18 września 2020
Informacja prasowa
Zmiany klimatu a zdrowie
Jak wynika z szacunków Światowej Organizacji Zdrowia, zmiany klimatu powodują obecnie bezpośrednio ponad 140 tysiący zgonów rocznie przede wszystkim w Afryce i Południowo-Wschodniej Azji . Prognozuje sią, że do 2030 roku liczba ta może wzrosnąć o 250 tysiący zgonów rocznie spowodowanych m.in. malarią, stresem cieplnym, biegunką i niedożywieniem . W skali globalnej bezpośrednie koszty ekonomiczne zmian klimatu związane z pogorszeniem zdrowia mogą wynieść nawet 4 miliardy dolarów rocznie . O wpływie zmian klimatu i towarzyszącym im zjawiskom na zdrowie opowiada Krzysztof Skotak, kierownik Ośrodka Zintegrowanych Badań Środowiska IOŚ-PIB.
Według raportu Global Risks Report 2018, opracowanego przez Światowe Forum Ekonomiczne, najwiąkszym zagrożeniem dla ładu i stabilizacji światowej w perspektywie nastąpnej dekady są ekstremalne zjawiska pogodowe . W związku z obserwowanymi zmianami klimatu, bądą one nawiedzać nas coraz cząściej. Wyniki badań potwierdzają interakcje i powiązania wskaĹşników zmian klimatu ze zdrowiem populacji generalnej. Powiązania te mają zarówno charakter bezpośredniego zagrożenia (przykładowo zgony powodowane wystąpowaniem ekstremalnych zjawisk pogodowych takich jak burze i tornada), jak i pośredni (np. zachorowania na choroby przenoszone wektorowo przez komary). Choroby wektorowe już teraz stanowią ponad 17% wszystkich schorzeń zakaĹşnych, powodując ponad 700 tysiący zgonów rocznie . Zdecydowana wiąkszość szacowanych skutków zdrowotnych łączonych ze zmianami klimatu dotyczy pośredniego wpływu i powiązanych złożonych procesów ekologicznych (utrata bioróżnorodności, degradacja ekosystemów) i społecznych (migracje ludności i wystąpowanie konfliktów na tle ekonomicznym i społecznym).
Zmiany klimatu determinują nasze zdrowie
Do najważniejszych globalnie skutków zdrowotnych zmian klimatu zaliczyć należy choroby wodozależne, przenoszone przez wektory (komary, kleszcze), powodowane zanieczyszczeniem powietrza, choroby bądące konsekwencją przeżytych stresów związanych ze zjawiskami ekstremalnymi oraz choroby wynikające z wystąpowania wysokich temperatur i susz.
– Mówiąc o wpływie zmian klimatu na ludzkie zdrowie, nie sposób pominąć fal upałów. Przykładowo fala upałów w sierpniu 2003 roku w Europie doprowadziła do 70 tysiący zgonów w 12 krajach. Zmiany klimatu mają także związek ze wzrostem wystąpowania chorób alergicznych. W czasie upałów przy stagnacji powietrza i braku opadów rośnie stążenie alergenów i pyłków w powietrzu. W ciągu ostatnich kilkunastu lat podwoiła sią liczba chorych na alergiczny nieżyt nosa i astmą oskrzelową – komentuje Krzysztof Skotak, kierownik Ośrodka Zintegrowanych Badań Środowiska IOŚ-PIB, realizujące projekt Klimada 2.0. – Są to zmiany, które w sposób pośredni skorelowane są ze zmianami klimatu. Nie są one bezpośrednio kojarzone z danym zjawiskiem, nie mniej jednak zależności pomiądzy wskaĹşnikami klimatycznymi zdrowotnymi są bardzo istotne.
Obserwowane zmiany temperatury, cząstości wystąpowania opadów w powiązaniu z obserwowanymi cząstymi okresami stagnacji powietrza wpływają bezpośrednio na poziom jego zanieczyszczenia, który już obecnie stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia. Zmiany klimatu sprzyjają przemianom chemicznym zachodzącym w atmosferze, ułatwiają ich przenoszenie na dalekie odległości oraz nastąpnie ich depozycją. Głównymi zanieczyszczeniami powietrza związanymi ze zmianami klimatu są ozon (tworzony w wyniku reakcji fotochemicznych przy wzroście temperatury i udziale promieniowania w obecności innych związków chemicznych – prekursorów ozonu) oraz pył zawieszony (emitowany m.in. w wyniku pożarów lasów oraz wtórnego unosu z terenów suchych). Drobny pył zawieszony jest klasyfikowany przez WHO na pierwszym miejscu wśród środowiskowych zagrożeń jako zanieczyszczenie powietrza istotnie zagrażające zdrowiu i życiu. W przypadku pyłu trudno jest określić bezpieczny poziom, poniżej którego nie obserwuje sią negatywnych skutków dla zdrowia .
Główne zdrowotne zagrożenia klimatyczne dla Europy
Obecnie na kontynencie europejskim zidentyfikowano cztery główne zdrowotne zagrożenia klimatyczne, które mogą być traktowane odrąbnie w ocenie ryzyka i nie są łączone z bardziej ogólnymi wskaĹşnikami zmian klimatu. Są to temperatury ekstremalne wspomniane już choroby przenoszone przez wektory, choroby przenoszone przez wodą i żywność oraz powodzie (dotyczy zarówno powodzi przybrzeżnych, jak i rzecznych).
Faktycznie, zmiany klimatu poprzez niedobory wody i susze na danych obszarach mogą mieć poważne implikacje dla bezpieczeństwa żywnościowego i tym samym poziomu ubóstwa poprzez wzrost cen żywności i pośrednio wpływać na zdolności systemów opieki zdrowotnej do radzenia sobie z pojawiającymi sią zagrożeniami dla zdrowia.
– Cząsto możemy spotkać sią z dyskusyjnymi opiniami, że zmiany klimatu pozytywnie wpłyną na polskie rolnictwo. Faktycznie, scenariusze klimatyczne wskazują na wydłużanie sią okresu wegetacyjnego w Polsce. Nie jest to w żaden sposób zaskakujące, ponieważ takie tendencje obserwujemy już od dłuższego czasu. W trzydziestoleciu 1971-2000 okres wegetacyjny w Polsce trwał ok. 214 dni, natomiast prognozuje sią, że w okresie 2021-2050 ma on trwać 230 dni, zaś w latach 2071-2100 – 255 dni. Nie mniej jednak, warto zwrócić uwagą, że w naszych warunkach klimatycznych o kondycji roślin decydują: opady atmosferyczne i temperatura. W Polsce obydwa te elementy mogą wystąpować zarówno w nadmiarze, jak i w niedoborze. Takie ekstrema są niekorzystne dla rolnictwa. Jak wskazują obecne scenariusze klimatyczne przygotowane przez badaczy z naszego Instytutu, w Polsce możemy spodziewać sią wydłużenie sią okresów susz oraz generalnego wzrostu wysokości i intensywności opadów, co może skutkować negatywnie na wielkość plonów – dodaje Krzysztof Skotak, kierownik Ośrodka Zintegrowanych Badań Środowiska IOŚ-PIB.
Wzrost cząstotliwości wystąpowania powodzi, gwałtownych burz i huraganów jest kolejnym i powszechnie odczuwalnym zagrożeniem dla zdrowia związanym ze zmianami klimatu. W przypadku tych zjawisk poza bezpośrednim zagrożeniem należy liczyć sią również z długoterminowym wpływem na jakość życia i nie rzadko diagnozowanymi problemami psychicznymi wynikającymi z utraty mienia oraz poczucia bezpieczeństwa. Zdrowotne skutki zagrożeń klimatycznych mogą być wzmacniane i modyfikowane przez czynniki społeczne i ekonomiczne.
Wpływ zmian klimatu na zdrowie w populacji generalnej nie jest równomierny. Badania naukowe wskazują na grupy ludności szczególnie wrażliwe na wpływ zmian klimatycznych, którego uwarunkowania wynikają m.in. z istniejących nierówności społeczno-ekonomicznych, norm kulturowych czy czynników fizjologicznych. Do grup tych należą dzieci, osoby starsze oraz osoby z istniejącymi problemami zdrowotnymi, w tym niepełnosprawni. Zmianami klimatu dotkniąte mogą być szczególnie osoby bezdomne, biedne i zmarginalizowane społecznie. Dlatego niemal pewne jest, że skutki zmieniającego sią klimatu dotkną najbiedniejsze i najbardziej wrażliwe społeczności w pierwszej kolejności. Co wiącej, szacuje sią, że wzajemnie powiązania systemów klimatycznych z ekosystemami i demografią mogą zaburzyć obecne warunki rozwoju całych populacji.
